متن نقد رمان پنجشنبه فیروزه ای
شست نقد و بررسی کتاب «پنجشنبه فیروزه‌ای» نوشته سارا عرفانی، با حضور نویسنده اثر در کتابخانه امیرکبیر کرمانشاه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی کرمانشاه، نشست نقد و بررسی کتاب «پنجشنبه فیروزه‌ای» نوشته سارا عرفانی، با حضور نویسنده اثر در سالن اجتماعات کتابخانه عمومی امیرکبیر کرمانشاه برگزار شد.
مسعود صادقی، مشاور مدیرکل ورزش و جوانان و مدرس دانشگاه، به عنوان اولین سخنران از نگاه جزئی نگرانه به عنوان ویژگی شاخص این اثر یاد کرد و گفت: فصل وصل به تعبیری شاهکار این اثر و تعداد فصول کتاب (۸ فصل) در پیوند با امام هشتم قابل تحسین است.
صادقی از تکرار بیش از حد برخی تعابیر مانند ابرو در هم کشیدن و تکان خوردن گوشه چادر انتقاد و تصریح کرد: در سال‌های اخیر بازی خطرناکی با رسم الخط فارسی به وجود آمده است و ممکن است این تغییرات در رسم‌الخط تعمیم پیدا کند و ماندگار شود.
صادقی ادامه داد: اگر بخواهم توصیفی از این کتاب بدهم می گویم یک زیارتنامه ی دراماتیک یا از جهاتی رمانتیک است، که فراز و فرود دارد. میزان خلوص در آن فراز و نشیب دارد و این وجه تمایز اثر است با بسیاری آثار دیگر. زمان طولانی نگذشته از ورود دوربین سینما به فضای حرم امام هشتم، اما معذوراتی برای فیلمبرداری وجود دارد. اما توسن خیال این محدودیت را ندارد. از این جهت اتفاق بدی بوده که اثر شاخصی که قدم به زیارت امام رضا بگذارد نداشته ایم یا اگر بوده قلم قدری نبوده است. از این جهت کتاب «پنجشنبه فیروزه ای» یک اثر برجسته است و کار بزرگی انجام داده است.
وی ادامه داد: اما وارد کردن نقدهایی به اثر نافی جنبه های مثبت کتاب نیست. لذا به بعضی جزئیات اشاره می کنیم. شروع اثر به لحاظ اتفاقات، درگیر یا آلوده به ابتذال است. اگر قلم اندکی لغزش کند مبتذل می شود و فضا به لحاظ معنوی دلنشین نیست. اما فصل اول قلم شروع می کند به حرکت به سمت حرم.
صادقی تصریح کرد: نکته ای که می شود به آن اشاره کرد حافظه ی جزئی نگر زنانه است که بر این اثر سایه انداخته است. توجه به جزئیات به یک استایل تبدیل شده اما در این کتاب پررنگ تر شده است و این همه جا تقریبا خوب است الا یکی دو جا. مثل آنجا که راوی مرد داستان هم همین قدر جزئی نگر است. با اینکه تلاش کرده نگاه کلی نگری داشته باشد اما باز هم همان نگاه جزئی نگر را شاهد هستیم و باید تفاوت بیشتری بین نگاه مردانه و زنانه می بود.
او گفت: بعضی از تعابیر کتاب با اینکه به دلیل دستور زبان دیجیتالی کمی به ابتذال نزدیک شده اما وقتی نویسنده خودش می خواهد قلمش را جولان دهد تعابیر فوق العاده قوی و گیرایی استفاده می کند. مثل عبارت «زخمی شدن» رابطه. آنجا که به نقل از سلمان می گوید نمی خواهد رابطه مان زخمی شود. این تعبیر یک تعبیر ادیبانه نیست اما به شدت پر معنی و گیراست. از این دست تعابیر در کتاب زیاد است و نویسنده نشان می دهد بدون اینکه بخواهد واژه فروشی کند و تجمل واژگانی به خرج دهد و نشان دهد بلد است خیلی پرطمطراق واژه پردازی کند با یک تعبیر ساده یک اتفاق جالب ادبی و معناشناختی رقم می زند.
صادقی تاکید کرد: نکته ی دیگری که لازم است به آن بپردازیم این است که در بعضی نقدهایی که پیشتر در مورد اثر شده، کار متهم شده به اینکه عشقی که در این اثر به آن اشاره شده یک عشق خاص است که ربطی به عامه ی جامعه ندارد. می خواهم بگویم همین طور است. عشقی که در این اثر به آن پرداخته شده یک عشق نخبگانی است. عاشق و معشوق و روابط آنها از جهات عدیده خاص هستند. شخصیت پسر و خانم، دوستی آنها، زیارت شان همه خاص است. اما اتفاقا هنر یک نویسنده این است که یک رابطه ی خاص را عامه پسند کند. بدون آنکه آن را از خاص بودن بیندازد و این اتفاق در این اثر افتاده است. ما اگر بخواهیم روابط و مناسبات عامه ی مردم را دوباره به خورد آنها بدهیم کاری نکرده ایم و هنری به خرج نداده ایم. مهم این است که یک رابطه ی نخبگانی را تعمیم دهیم و از آن رونمایی کنیم و عوام را یا عموم را در آن شریک کنیم.
وی گفت: نکته ی بعد؛ فصل وصل، فصل پایانی اثر اسمش هم جای تحسین دارد. چه سجع و چه آهنگ و چه پایان بندی خوبی. اگر فصل وصل فقط یک صفحه ی خالی بود با همین عنوان باز هم یک پایان بندی شاهکار بود. اینقدر که این عنوان روی مخاطب تاثیر مثبت می گذارد. و بعد از حسن اتفاق یا تدبیر، اینکه اثر هشت فصل است. امام هشتم سایه اش روی کل اثر است. حتی همین هشت فصلی بودن نکته ی خوبیست. نویسنده با فضایی که در حرم ترسیم کرده آشناست و اتفاقاتی که رخ می دهد تخیل نیست و چه بسا تجربه های شخصی او باشد و ما بر اساس تجربه هایی که داشته ایم همدلانه به اثر نگاه می کنیم. نویسنده از بیرون به قصه نگاه نکرده است.
او در پایان به این نکته اشاره کرد که: این اثر، یک اثر آنلاین است. بسیاری از آثار داستانی ما آفلاین هستند. خاموشند. متصل نیستند به یک اتفاقی که رخ می دهد. این اثر به دو معنا وصل است. یکی اینکه به یک منبع مقدس مثل امام رضا وصل است. دو اینکه دیده اید خیلی از افراد جامعه در شرایطی گویی سرگردانند که موبایل خود را باید به کدام وای فای وصل کنند، به این معنا این اثر همگام با مخاطب حرکت می کند. سرگردان نیست. ما در کمتر اثری می بینیم که نویسنده خودش پدیده ی ایمیل را درک کرده باشد و از آن در اثر خود نام برده باشد. جزئی عادی در داستان است و جنبه ی تصنعی ندارد. اینطور نیست که بگوید حالا که جوان ها خیلی با این مسائل درگیر هستند و مثلا خیلی اهل چت هستند من هم یک جوری پای چت را به داستان باز کنم. کاملا سیر طبیعی و عادی دارد. امیدوارم نویسنده ی اثر سرکار خانم عرفانی که اسم با مسمایی هم دارند کارهای بعدی شان کارهای متفاوتی باشد در همین مسیر. ما نویسنده ای که بتواند مسائل عرفانی را از مسیر درست، بدون درگیر شدن به تصوف و عرفان های کاذب خیلی کم داریم و ایشان می توانند با همین نگاه حوزه های دیگری را نیز تجربه کنند.
